Οι φίλοι απαλλάσσουν τα παιδιά από το άγχος

«Δεν πήγα καλά σήμερα στην προπόνηση του ποδοσφαίρου και δεν ξέρω τι θα πει ο μπαμπάς μου γι’ αυτό». «Θα ’θελα πάρα πολύ να είμαι φίλος με τον Θοδωρή και τον Κώστα, αλλά ποτέ δεν με καλούν στην ομάδα να παίξουμε μαζί». «Γιατί είπε η δασκάλα “μπράβο” μόνο στην Κατερίνα αλλά όχι σε μένα;». «Φέτος θα πάω σε άλλο σχολείο! Θα κάνω φίλους;». Καταστάσεις καθημερινές, συνηθισμένες στη ζωή των παιδιών. Τα συναισθήματα που τους προκαλούν; Aγχος, πίεση, στενοχώρια… Πώς θα τα βοηθήσουμε να τα διαχειριστούν;

«Ξεκινώντας την έρευνά μου σκεφτόμουν ότι μπορεί να μην πάει καλά, επειδή θεωρούσα ότι τα παιδιά δεν έχουν άγχος. Eκανα λάθος όμως…», επισημαίνει η δρ Αγορίτσα Ψύλλου, ειδική παιδαγωγός, ερευνήτρια, η οποία «τρέχει» το πρόγραμμα «Φιλαράκια… πώς θα αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα» σε σχολικές τάξεις με στόχο την ενδυνάμωση της «συναισθηματικής ανθεκτικότητας» των μαθητών. Σε τι συνίσταται; «Η “συναισθηματική ανθεκτικότητα” αποτελεί έναν “ισορροπιστή” συναισθημάτων, τα οποία προκαλούνται σ’ έναν άνθρωπο όταν αντιμετωπίζει αγχογόνες ή δύσκολες καταστάσεις. Στα παιδιά, λειτουργεί σαν ένας διακόπτης, ο οποίος τα βοηθάει να βρουν τη συναισθηματική τους ισορροπία όταν αντιμετωπίσουν κάτι για το οποίο δεν είναι προετοιμασμένα», εξηγεί η ίδια, συνεχίζοντας: «Τα παιδιά που βιώνουν άγχος, αγωνία, φόβο για κάτι που πρώτη φορά συναντούν στη ζωή τους και δεν ξέρουν πώς να το αντιμετωπίσουν, τις περισσότερες φορές ντρέπονται να το πουν. Δίνοντας όμως σημασία σε ένα παιδί, του επιβεβαιώνουμε ότι υπάρχει. Οι γονείς οφείλουν να το αφουγκραστούν και με απλές διερευνητικές ερωτήσεις να εντοπίσουν τι συμβαίνει. “Θα το αντιμετωπίσουμε μαζί”, το καθησυχάζουν και μόλις εκείνο νιώσει ασφαλές, θα ανοιχτεί. Είναι σημαντικό να τοποθετεί τα πράγματα στην αληθινή τους διάσταση, όπως σημαντική είναι και η καλλιέργεια της θετικής σκέψης. Το παιδί θα φτάσει μόνο του πλέον, όταν αντιμετωπίζει δυσκολία, να ακούει μία εσωτερική φωνή που θα του λέει “προσπάθησε λίγο ακόμα μπορείς”».

Το πρόγραμμα βοηθάει τα παιδιά να κατακτήσουν τη συναισθηματική ανθεκτικότητα ως εξής: «Αφού γίνει εισαγωγή στις δύσκολες καταστάσεις που πιθανόν να τους προκαλούν άγχος ή αγωνία, ακολουθεί γνωριμία με τα συναισθήματα αλλά και με το πώς αντιδρούμε όταν νιώθουμε χαρά, λύπη, φόβο ή θυμό. Γραπτές δραστηριότητες, παιχνίδια ρόλων, παρουσιάσεις, μεταξύ των εργαλείων που χρησιμοποιούνται. Επόμενη ενότητα, η επαφή των παιδιών με το σώμα τους. Αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι το μυαλό, η σκέψη και το συναίσθημα βιώνονται από το ίδιο σώμα, που με τη σειρά του στέλνει κάθε φορά σημάδια: εφίδρωση, κόμπο στον λαιμό, πονοκέφαλο, πεταλούδες στο στομάχι, ανάγκη για συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα, κομμένη ανάσα… Ακολουθούν τεχνικές χαλάρωσης, που θα τα βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν το αρνητικό συναίσθημα – θα απλώσουν τα δάχτυλά τους και τα πόδια τους, θα κλείσουν τα μάτια και θα τοποθετήσουν αυτό που τους δυσκολεύει σε ένα μεγάλο κουτί που θα κρύψουν σε ένα ψηλό δέντρο μακριά τους. Αμέσως μετά, η γνωριμία με τη σκέψη. Τα παιδιά κατανοούν ότι υπάρχουν δύο είδη: η θετική και η αρνητική σκέψη, αλλά και πώς για την ίδια κατάσταση μπορεί να συνυπάρχουν αμφότερες. Φέρνουμε παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων: “Πήρα β΄ στην ορθογραφία”. “Δεν θα είμαι ποτέ καλός στην ορθογραφία”, η αντίστοιχη αρνητική σκέψη μαζί με τη θετική: “Θα διαβάσω περισσότερο την επόμενη φορά για να τα καταφέρω”. Καλλιεργώντας τις δύο όψεις παράλληλα, στη συνέχεια, κατευθύνουμε τα παιδιά στο να αμφισβητήσουν την αρνητική σκέψη. “Σκεφτείτε ότι είναι κάποιος που σας προσβάλλει κι εσείς τον αρπάζετε από τον γιακά. Τι είναι αυτά που λες;”, τους λέτε. Το ίδιο θα κάνετε με την αρνητική σκέψη».

Στις επόμενες δύο συνεδρίες «τα παιδιά μαθαίνουν πώς να εντοπίζουν μία αγχογόνο κατάσταση και πώς να επιλέξουν την καλύτερη δυνατή λύση κάθε φορά. Τέλος, τα ίδια αξιολογούν το πρόγραμμα – τι τους βοήθησε, τι πρόκειται να χρησιμοποιήσουν σε δύσκολες καταστάσεις…».

Σημαντικό εφόδιο

Σύμφωνα με την κ. Ψύλλου, «με δεδομένο ότι η συναισθηματική ανθεκτικότητα είναι μία ικανότητα που κατακτάται και δεν αποτελεί χαρακτηριστικό προσωπικότητας, ειδικά στη σημερινή Ελλάδα, στη σημερινή παγκόσμια κοινωνία, αποτελεί σημαντικό εφόδιο. Οταν έχεις μάθει να αντιμετωπίζεις τη δυσκολία, όταν είσαι συναισθηματικά ανθεκτικός, τότε είσαι πολύ καλά κοινωνικά ενταγμένος».