Τον Ιούνιο του 2006, εγκρίθηκε από την επιτροπή τροφίμων και φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) το πρώτο εμβόλιο για προφύλαξη από συγκεκριμένους τύπους HPV, με το εμπορικό όνομα Gardasil. Το εμβόλιο κατασκευάστηκε από την εταιρεία Merck και το Σεπτέμβριο του 2006 πήρε έγκριση για κυκλοφορία στην Ευρώπη. Στη χώρα μας, κυκλοφορεί από τον Ιανουάριο του 2007. Το εμβόλιο προφυλάσσει από τη μόλυνση από τους HPV: 6, 11, 16, 18.
Ο κ. Αλέξανδρος Μορτάκης, Χειρουγός Γυναικολόγος και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών
Από επιδημιολογικές μελέτες σε διεθνή κλίμακα, είναι γνωστό, ότι ο HPV που ανευρίσκεται συχνότερα σε καρκίνους τραχήλου μήτρας είναι ο 16. Δεύτερος σε συχνότητα είναι ο HPV-18. Θεωρείται, ότι οι δύο μαζί ευθύνονται για το 70% των καρκίνων τραχήλου μήτρας διεθνώς, δηλαδή, περίπου για τις 350.000 από τις 500.000 καρκίνων τραχήλου μήτρας που ανευρίσκονται ετησίως σε όλο τον πλανήτη. Όλοι οι άλλοι τύποι μαζί, από τους HPV υψηλού κινδύνου, ευθύνονται για το υπόλοιπο 30% των καρκίνων τραχήλου μήτρας. Για τους ανωτέρω λόγους θεωρήθηκε σκόπιμη η παρασκευή εμβολίων για τους HPV 16 και 18. Ένα δεύτερο εμβόλιο, με το εμπορικό όνομα Cervarix, παρασκευάστηκε από την εταιρεία Glaxo-Smith-Kline και προφυλάσσει από τους HPV 16 και 18. Το εμβόλιο αυτό κυκλοφορεί από το 2008.
Το Gardasil προσφέρει προφύλαξη και για τους HPV 6 και 11, οι οποίοι, όπως αναφέρθηκε, ευθύνονται για ποσοστό 90% των περιπτώσεων οξυτενών κονδυλωμάτων. Τα οξυτενή κονδυλώματα είναι μεν καλοήθη, αλλά είναι συχνά (τουλάχιστον 1 έως 3 στα 100 σεξουαλικώς ενεργά άτομα θα εμφανίσει μέχρι την ηλικία των 50 ετών οξυτενή κονδυλώματα) και αποτελούν σημαντική αιτία νοσηρότητας με οικονομικά και ψυχολογικά επακόλουθα.
Γίνονται προσπάθειες από ερευνητικά κέντρα στην Ευρώπη και την Αμερική, για τη δημιουργία και άλλων εμβολίων, με σκοπό αφενός τη μείωση του κόστους των προληπτικών εμβολιασμών και αφετέρου την κάλυψη από περισσότερους HPV (πολυδύναμα εμβόλια).
Απορίες σχετικά με τα εμβόλια
Τα εμβόλια περιέχουν ιούς;Σε ποια λογική βασίζονται;
Τα εμβόλια δεν περιέχουν DNA από HPV. Παρασκευάζονται ιόμορφα σωματίδια (Virus Like Particles – VLPs) από πρωτεΐνες. Τα VLPs μοιάζουν με την κάψα του ιού και δίνουν ερέθισμα στο ανοσοποιητικό μας σύστημα για την παραγωγή αντισωμάτων. Πόσο αποτελεσματικά είναι το εμβόλια; Τόσο για το εμβόλιο Gardasil της εταιρείας Merck, όσο και για το Cervarix της εταιρείας Glaxo-Smith-Kline, oι μελέτες, που έγιναν σε κορίτσια και νέες γυναίκες (ηλικίες 9-26 ετών) έδειξαν αποτελεσματικότητα σχεδόν 100%, όσον αφορά στην προφύλαξη από τους συγκεκριμένους HPV (για τους οποίους προφυλάσσει το κάθε εμβόλιο). Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων έχει τεκμηριωθεί μόνο στα άτομα που έχουν κάνει όλες τις δόσεις.
Πόσο διαρκεί η προφύλαξη που παρέχει το εμβόλιο;
Δεν γνωρίζουμε ακριβώς, αφού η μέχρι τώρα παρακολούθηση των εμβολιασθέντων ατόμων στις μελέτες που έγιναν είναι 7-10 έτη. Λέγεται ότι μπορεί να χρειαστεί μια αναμνηστική δόση σε 10-15 έτη.
Πώς χορηγείται το εμβόλιο;
Και τα δύο εμβόλια χορηγούνται σε 3 δόσεις, που γίνονται εντός εξαμήνου.
Πόσο ασφαλή είναι τα εμβόλια;
Δεν έχουν παρατηρηθεί, στις μελέτες που ανακοίνωσαν πρόσφατα και οι δύο εταιρείες, σοβαρές παρενέργειες. Φαίνεται, ότι οι παρενέργειες δεν διαφέρουν από αυτές των άλλων εμβολίων που είναι σε χρήση. Οι πιο συνηθισμένες είναι ελαφρά πυρετική κίνηση, πονοκέφαλος και τοπικός ερεθισμός στην περιοχή της ένεσης. Η εμπειρία από τα δύο εμβόλια είναι πλέον μεγάλη (έχουν χορηγηθεί πολλά εκατομμύρια δόσεων).
Γιατί αρχικά εγκρίθηκε η χορήγηση του εμβολίου, από την επιτροπή FDA στις ΗΠΑ, μόνο για κορίτσια 9-26 ετών;
Επειδή η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είχε μελετηθεί αρχικά μόνο για τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Αργότερα, επεκτάθηκαν οι ενδείξεις. Πρέπει, όμως, να γνωρίζει κανείς, ότι πρόκειται για προληπτικά εμβόλια και η κάλυψη που προσφέρουν είναι ιδανική πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών.
Υπάρχει λόγος για εμβολιασμό των αγοριών;
Ο προφυλακτικός εμβολιασμός των αγοριών θα περιόριζε τη διάδοση των συγκεκριμένων HPV, μειώνοντας μακροπρόθεσμα ακόμη περισσότερο τους κινδύνους για τους καρκίνους εκείνους, που έχουν ως αίτιο τους HPV του εμβολίου.
Μπορούν να κάνουν το εμβόλιο οι έγκυες;
Δεν έχει μελετηθεί η ασφάλειά του σε έγκυες. Από μεμονωμένα περιστατικά φάνηκε, ότι δεν υπήρξε κίνδυνος για την έγκυο ή για το έμβρυο.
Όμως, η χρήση του δεν συνιστάται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Μετά τον εμβολιασμό, πρέπει οι γυναίκες να συνεχίσουν να ελέγχονται;
Λόγω της μερικής κάλυψης, που παρέχουν τα εμβόλια, οι γυναίκες που τα κάνουν, θα πρέπει να συνεχίσουν να ελέγχονται προληπτικά (με τεστ Παπανικολάου, κ.ά.). Πρέπει να ενημερώνονται, ότι είναι ακάλυπτες για τους υπόλοιπους ογκογόνους HPV.
Έχει κάποια θεραπευτική επίδραση το εμβόλιο για περιπτώσεις, που έχουν ήδη μολυνθεί από HPV;
Όχι. Το εμβόλιο είναι καθαρά προφυλακτικό και δεν έχει θεραπευτική επίδραση. Εάν μια γυναίκα έχει ήδη μολυνθεί από κάποιον από τους HPV του εμβολίου, οι μελέτες δεν έχουν δείξει καμιά θεραπευτική δράση.
Υπάρχει θεραπευτικό εμβόλιο για τους HPV;
Γίνονται προσπάθειες με θεραπευτικά εμβόλια, που θα αναστέλλουν τη δημιουργία προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου, σε γυναίκες που έχουν ήδη μολυνθεί από HPV υψηλού κινδύνου. Όμως, η έρευνα που γίνεται, δεν έχει δώσει ακόμα ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Εάν μια γυναίκα έχει ήδη μολυνθεί από ένα HPV (π.χ. τον τύπο 18) θα ωφεληθεί από το εμβόλιο; Ποια είναι η καλύτερη ηλικία για εμβολιασμό;
Θα έχει κάλυψη για τους υπόλοιπους τύπους HPV, που περιέχει το εμβόλιο. Στη χώρα μας θεωρείται, ότι η καλύτερη ηλικιακή ομάδα είναι τα κορίτσια 12-14 ετών (πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών).
Ποιος θεωρείται αυτή τη στιγμή ο ιδανικός τρόπος πρόληψης των μολύνσεων από HPV;
Ο συνδυασμός του εμβολίου με τα υπόλοιπα μέσα προληπτικού ελέγχου. Τα κορίτσια, που θα εμβολιαστούν πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών, θα έχουν στο μέλλον μειωμένο κίνδυνο για καρκίνο τραχήλου μήτρας τουλάχιστον κατά 70%. Εάν συνεχίσουν να ελέγχονται προληπτικά (για το ενδεχόμενο επιπτώσεων μόλυνσης από HPV, που δεν καλύπτει το εμβόλιο), ο τελικός κίνδυνος θα ελαχιστοποιηθεί.
Aλέξανδρος Μορτάκης
Χειρουργός Γυναικολόγος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
