Κοιλιοκάκη: εξερευνώντας όλο το παγόβουνο, όχι μόνο την κορυφή του
Η κοιλιοκάκη είναι μια νόσος του λεπτού εντέρου η οποία τα τελευταία χρόνια αποκτά τη δημοσιότητα «που της αξίζει» και αυτό γιατί σύμφωνα με τα νεώτερα βιβλιογραφικά δεδομένα είναι πολύ πιο συχνή απ’όσο νομίζαμε.
Γράφει ο παιδίατρος Σάββας Ερωτοκρίτου
Συχνό είναι και το κρυολόγημα, μπορεί να πει κάποιος, είναι αυτός λόγος να ασχοληθούμε μαζί του; Όχι βέβαια, και όντως δεν θα ασχολούμασταν με την κοιλιοκάκη αν δεν υπήρχαν δύο ακόμα σημαντικοί λόγοι.
1. Είναι «ύπουλη» – τα συμπτώματα μπορούν να είναι ήπια και να ξεγελάσουν τον ασθενή ακόμα και τον γιατρό. Είναι χαρακτηριστικό ότι για κάθε ένα ασθενή που διαγιγνώσκεται υπάρχουν άλλοι 30 με 50 ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο και δεν το γνωρίζουν.
2. Δεν είναι αθώα – αν μείνει αθεράπευτη για αρκετά χρόνια μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας όπως οστεοπόρωση και καρκίνο του λεπτού εντέρου.
Τι είναι όμως η κοιλιοκάκη;
Η κοιλιοκάκη είναι μία αυτοάνοση νόσος του λεπτού εντέρου η οποία εμφανίζεται σε άτομα που έχουν γενετική προδιάθεση να την εμφανίσουν. Εκδηλώνεται δε μόνο όταν τα άτομα αυτά τραφούν με γλουτένη.
Ας γίνω όμως λίγο πιο κατανοητός….
Τι είναι αυτοάνοση νόσος; Μία νόσος στην οποία ο οργανισμός μας «μπερδεύεται» και στρέφει τα αντισώματα του εναντίον των δικών του κυττάρων με αποτέλεσμα να προκαλεί βλάβες σε διάφορα όργανα του σώματος.
Τι σημαίνει γενετική προδιάθεση; Για να εμφανίσει κάποιος τη νόσο πρέπει να έχει κάποια συγκεκριμένα παθολογικά γονίδια.
Τι είναι η γλουτένη: Είναι μία πρωτεΐνη η οποία βρίσκεται στο σιτάρι, στη σίκαλη και στο κριθάρι.
Άρα όταν ένα άτομο που έχει τα παθολογικά για την κοιλιοκάκη γονίδια καταναλώσει προϊόντα που περιέχουν γλουτένη ο οργανισμός του «μπερδεύεται» και παράγει αντισώματα εναντίων των κυττάρων του λεπτού εντέρου με αποτέλεσμα αυτό να μην λειτουργεί κανονικά. Επειδή λοιπόν στο λεπτό έντερο απορροφούνται οι περισσότερες ουσίες που λαμβάνουμε με την τροφή αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την μειωμένη απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητες για τη σωστή ανάπτυξη του οργανισμού.
Τα συμπτώματα της νόσου είναι ανάλογα της έκτασης της βλάβης στο λεπτό έντερο. Εκτεταμένη βλάβη στο λεπτό έντερο προκαλεί έντονα συμπτώματα ενώ αν η έκταση της βλάβης είναι μικρή τα συμπτώματα είναι λιγότερα, ηπιότερα και μπορεί να εμφανιστούν σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Τα κλασσικά συμπτώματα της νόσου εμφανίζονται στα δύο πρώτα χρόνια ζωής αφού το βρέφος έχει ξεκινήσει να καταναλώνει στερεές τροφές που περιέχουν γλουτένη (π.χ. κρέμες δημητριακών). Τότε το βρέφος μπορεί να έχει διάρροιες, ανορεξία, μειωμένη σωματική ανάπτυξη (απώλεια βάρους-στασιμότητα ύψους), φουσκώματα στην κοιλιά, πόνο στην κοιλιά και εμέτους .
Όμως… όπως στο παγόβουνο μόνο το ένα δέκατο του όγκου του βρίσκεται σε εμφανές σημείο, δηλαδή πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, έτσι και στην κοιλιοκάκη μόνο τρείς στους δέκα ασθενείς που πάσχουν από τη αυτή τη νόσο έχουν τα κλασικά συμπτώματα της νόσου. Οι υπόλοιποι επτά στους δέκα έχουν άλλα, λιγότερο «θορυβώδη», συμπτώματα και επίσης μπορούν να εμφανίσουν συμπτώματα της νόσου σε οποιαδήποτε ηλικία. Σε αντίθεση λοιπόν με ότι μέχρι πρόσφατα πιστεύαμε, η κοιλιοκάκη δεν αποτελεί «προνόμιο» μόνο των μικρών παιδιών αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ ακόμα και σε ανθρώπους άνω των εξήντα ετών.
Ποια είναι όμως τα «ύπουλα» συμπτώματα της νόσου που αρκετές φορές ξεγελούν και εμάς τους γιατρούς;
Σε βρέφη και νήπια: καθυστέρηση οδοντοφυΐας ή ανωμαλίες δοντιών, ανεπαρκής πρόσληψη βάρους και ύψους, επίμονη δυσκοιλιότητα ή συχνή εμφάνιση διαρροϊκών κενώσεων.
Στους εφήβους: καθυστέρηση εφηβείας, επίμονη ανεπάρκεια σιδήρου και χαμηλό ανάστημα.
Συμπτώματα που δεν αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα και μπορούν να εκδηλωθούν σε όλες τις ηλικίες: Δερματικό εξάνθημα (ερπητοειδής δερματίτιδα), συχνή εμφάνιση άφθων στο στόμα, πόνοι στις αρθρώσεις ή αρθρίτιδα, οστεοπόρωση, διάφορες μορφές επιληψίας, ψυχιατρικές διαταραχές (κατάθλιψη), υπογονιμότητα στις γυναίκες ή συχνές αποβολές, ανεβασμένα ηπατικά ένζυμα (τρανσαμινάσες).
Η διάγνωση της νόσου γίνεται με γαστροσκόπηση και βιοψία λεπτού εντέρου από τον γαστρεντερολόγο που την κάνει. Για να φτάσουμε όμως μέχρι εκεί πρέπει να έχει προηγηθεί εξέταση αίματος για ανίχνευση αντισωμάτων ιστικής τρανσγλουταμινάσης (IgA anti-tTG abs) από τον ιατρό που υποψιάζεται τη νόσο
. Επειδή η νόσος μπορεί να προσβάλει πολλά όργανα ο ιατρός μπορεί να είναι οποιασδήποτε ειδικότητας.
Η κοιλιοκάκη λόγω της αυτοάνοσης φύσης της μπορεί να συνυπάρχει με άλλα νοσήματα παρόμοιας αιτιολογίας όπως o νεανικός Σακχαρώδης Διαβήτης (τύπου 1), η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα (Hashimoto) και η αυτοάνοση ηπατίτιδα. Καλό είναι ασθενείς που πάσχουν από αυτά τα νοσήματα να ελέγχονται για κοιλιοκάκη όπως και το αντίθετο. Αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν τη νόσο έχουν και τα παιδιά με σύνδρομο Down.
Αφού τεθεί η διάγνωση της νόσου τότε ξεκινά η θεραπεία που δεν είναι άλλη από τη δια βίου δίαιτα με αυστηρό αποκλεισμό όλων των τροφών που περιέχουν γλουτένη. Απαγορεύονται όλες οι τροφές δηλαδή που περιέχουν σιτάρι, σίκαλη ή κριθάρι και φυσικά παράγωγα αυτών. Παλαιότερα θεωρείτο ότι και η βρώμη περιείχε γλουτένη αλλά κάτι τέτοιο αποδείχθηκε ότι δεν ισχύει. Απλά αρκετές φορές η βρώμη μπορεί να επιμολυνθεί με γλουτένη στο εργοστάσιο όπου παράγεται ή ακόμα και στο χωράφι όπου καλλιεργείται αν αυτό για παράδειγμα γειτνιάζει με χωράφι από σιτάρι. Αφού λοιπόν ξεκινήσει η δίαιτα τότε μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων υποχωρούν τα συμπτώματα κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα ενώ σταδιακά βελτιώνεται η συνολική εικόνα του ασθενή (αύξηση ύψους-βάρους, βελτίωση εργαστηριακών εξετάσεων).
Μπορεί η γλουτένη να βρίσκεται σε βασικά προιόντα της καθημερινής μας διατροφής και η δίαιτα να φαντάζει βουνό αλλά με την αύξηση της συχνότητας της νόσου πλέον ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση σε προϊόντα ελεύθερα γλουτένης όπου και αν βρίσκεται. Προσοχή όμως επειδή η κοιλιοκάκη εκδηλώνεται με την κατανάλωση γλουτένης δεν σημαίνει ότι η πρέπει να δαιμονοποιείται η γλουτένη. Η γλουτένη κάνει κακό μόνο στα άτομα που έχουν προδιάθεση να εμφανίσουν κοιλιοκάκη όχι σε όλους.
Σάββας Ερωτοκρίτου
Παιδίατρος
Καποδιστρίου 28, 421 00 Τρίκαλα
2431079175, 6972032033