Ας γνωρίσουμε τη Μαστογραφία!
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ
Οι ακτίνες Χ έχουν την ικανότητα να διαπερνούν το ανθρώπινο σώμα, να διαφοροποιούνται απ’ αυτό και να αφήνουν το αποτύπωμα τους πάνω σε ειδικά επεξεργασμένες φωτογραφικές πλάκες ( ακτινογραφικά φιλμ) . Σ’ αυτή την ιδιότητα των ακτινών Χ στηρίζονται όλες οι ακτινολογικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται στην ιατρική ( όπως π.χ. η ακτινογραφία θώρακος, η αξονική τομογραφία κ.λ.π.).
Η διαδικασία, «φωτογράφησης» του εσωτερικού του ανθρωπίνου σώματος με ακτίνες Χ μοιάζει, σε γενικές γραμμές, με αυτήν που χρησιμοποιείται στα ειδικά μηχανήματα που υπάρχουν στις εξόδους αναχώρησης των αεροδρομίων και με τα οποία οι αστυνομικοί «βλέπουν» το τι υπάρχει μέσα στις τσάντες των επιβατών που πρόκειται να ταξιδέψουν χωρίς να χρειαστεί να τις ανοίξουν.
Η μαστογραφία είναι μία ακτινολογική εξέταση αποκλειστικά και μόνο για την απεικόνιση του περιεχομένου του στήθους. Πραγματοποιείται από ένα ειδικά κατασκευασμένο μηχάνημα το οποίο διαθέτει ειδική πηγή εκπομπής ακτίνων Χ σε χαμηλές δόσεις, οι οποίες διαπερνούν το στήθος – που έχει τοποθετηθεί σε ειδική θέση – και καταλήγουν σε ένα ειδικό για την εξέταση φιλμ ( υψηλής αντίθεσης και ευκρίνειας), με αποτέλεσμα να παραχθεί [ εκτυπωθεί ] πάνω σ’ αυτό μία μαυρόασπρη εικόνα του εσωτερικού των μαστών.
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Η ανατομία του μαστού
Κάτω από το δέρμά που περιβάλει το γυναικείο στήθος (τους μαστούς) υπάρχει λίπος (σε ποσότητα που διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα), συνδετικός ιστός ( που αποτελεί τον σκελετό, κατά κάποιο τρόπο, της όλης κατασκευής), αγγεία, νεύρα και ο μαζικός αδένας.
Ο μαζικός αδένας αποτελείται από πολλούς επιμέρους αδένες, τα λόβια ( 15-20 σε κάθε μαστό). Αυτά, με τη σειρά τους, αποτελούνται από πολλές μικρότερες αδενικές ομάδες, τις αδενικές κυψέλες. Αυτές σχηματίζονται από κύτταρα που θα παράγουν το γάλα (όταν χρειαστεί) και από μικρούς πόρους ( αγωγούς – σωλήνες). Οι πόροι από γειτονικές κυψέλες συνενώνονται και δημιουργούν μεγαλύτερους, οι οποίοι με τη σειρά τους συνενώνονται με τους διπλανούς τους, για να σχηματίσουν στο τέλος τους 15- 20 μεγάλους τελικούς γαλακτοφόρους πόρους, οι οποίοι καταλήγουν σε αντίστοιχα στόμια που υπάρχουν στη θηλή ( τη ρόγα). Οι πόροι αποτελούν τους αγωγούς (σωλήνες) μέσα από τους οποίους θα μεταφερθεί στη θηλή το γάλα που θα παραχθεί στις αδενικές κυψέλες, όταν η γυναίκα γεννήσει και πρέπει να θηλάσει το νεογνό.
Η εικόνα των λοβίων μοιάζει με εκείνη ενός τσαμπιού, όπου οι ρώγες του σταφυλιού είναι οι κυψέλες και τα μικρότερα και μεγαλύτερα κοτσάνια είναι οι μικροί και οι μεγαλύτεροι πόροι.
Μετά την ηλικία των 35 ετών το αδενικό στοιχείο στο μαστό αρχίζει να υποχωρεί σταδιακά, διαδικασία που επιταχύνεται με το σταμάτημα της περιόδου (την εμμηνόπαυση). Αυτή η μεταβολή γίνεται αισθητή στη σύσταση και την εμφάνιση των μαστών, που γίνονται πιο μαλθακοί και πιο χαλαροί.
Ο μαστός έχει στενή ανατομική σχέση με το περιεχόμενο της μασχάλης, γιατί αφ’ ενός σε πολλές γυναίκες ένα τμήμα του μαστού, η “ουρά” του, φτάνει μέχρι σ’ αυτήν και αφ’ ετέρου γιατί εκεί βρίσκονται πολλοί λεμφαδένες στους οποίους καταλήγουν τα λεμφαγγεία από το σύστοιχο μαστό.
Τα λεμφαγγεία είναι μικροσκοπικά αγγεία που βρίσκονται σ’ όλο το σώμα, δίπλα στα γνωστότερα σ’ όλους και πιο ευδιάκριτα αιμοφόρα αγγεία ( μικρές και μεγάλες αρτηρίες και φλέβες). Τα λεμφαγγεία μεταφέρουν τη λέμφο και συνδέουν τους λεμφαδένες που βρίσκονται διάσπαρτοι σ’ όλο το σώμα. Σε πολλές παθήσεις του μαστού, οι λεμφαδένες της μασχάλης διογκώνονται ( πρήζονται). Γι’ αυτό και ο γιατρός όταν εξετάζει το στήθος, ψηλαφά και τις μασχάλες.
Η εικόνα του μαστού
Οι διάφοροι ιστοί από τους οποίους αποτελούνται οι μαστοί έχουν διαφορετική σύσταση, γι’ αυτό και απορροφούν ( συγκρατούν) άλλος πολύ και άλλος λιγότερο τις ακτίνες Χ, όταν αυτές διέρχονται μέσω αυτών. Έτσι όταν μία περιοχή έχει πυκνό ιστό, τότε αυτή απορροφά περισσότερη ακτινοβολία και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταλήγει στο ακτινογραφικό φιλμ, στη θέση που αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη περιοχή , μικρότερη ποσότητα ακτινοβολίας. Οι ιστοί που συγκρατούν μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίες λέγονται ακτινοσκιεροί και φαίνονται στην επιφάνεια του φιλμ ως άσπρες περιοχές ( άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο έντονες).
Αντίθετα, όταν οι ακτίνες Χ περνούν μέσα από χαλαρούς ιστούς, δεν απορροφώνται σε μεγάλο βαθμό και έτσι στις αντίστοιχες περιοχές του φιλμ καταλήγει πολύ περισσότερη ποσότητα τους, με αποτέλεσμα να «καεί» περισσότερο η με ειδικό τρόπο επιστρωμένη επιφάνεια του. Αυτοί χαλαροί ιστοί λέγονται ακτινοδιαπερατοί και στο ακτινολογικό φίλμ φαίνονται ως μαύρες περιοχές ( περισσότερη ή λιγότερο έντονες).
Η εικόνα του μαστού στη μαστογραφία είναι ως εκ τούτου ένα άθροισμα περιοχών και σημείων λιγότερο ή περισσότερων άσπρων και μαύρων.
Ο μαζικός αδένας και ο συνδετικός ιστός που τον στηρίζει εμφανίζονται ως άσπρες περιοχές ( σε διάφορους τόνους του λευκού), ενώ οι περιοχές που αντιστοιχούν σε λίπος εμφανίζονται ως μαύρες ή γκρίζες.
Όταν στο μαστό υπάρχει κάποια αλλοίωση ( βλάβη), τότε και αυτή θα επηρεάσει την ένταση της ακτινοβολίας που θα την διαπεράσει, δίνοντας ανάλογη εικόνα στο ακτινογραφικό φιλμ. Οι καλοήθεις όγκοι (όπως μία κύστη ή ένα ινοαδένωμα ) αλλά και οι κακοήθεις εμφανίζονται ως άσπρες περιοχές ( ακτινολογική σκίαση).
Οι εναποθέσεις ασβεστίου (αποτιτανώσεις) εμφανίζονται ως άσπρα στίγματα, με διαφορετικό μέγεθος και μορφή.
Από τις διαφορές στη μορφή, στη σύσταση και στο περίγραμμα των διαφόρων αλλοιώσεων, ο γιατρός πολλές φορές μπορεί να καταλάβει το είδος τους [ να θέσει τη διάγνωση τους].
Οι μαστοί των νεαρών γυναικών είναι πιο πυκνοί από εκείνους των γυναικών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, γι’ αυτό απορροφούν μεγαλύτερη ποσότητα ακτινοβολίας και έτσι στο φιλμ αναπαράγεται μία έντονα άσπρη εικόνα ( ακτινοσκιεροί μαστοί). Αυτό δυσκολεύει την ανάδειξη ορισμένων βλαβών στη μαστογραφία, αφού η άσπρη εικόνα τους μπορεί να χαθεί μέσα στο έντονο άσπρο του νεανικού, πυκνού, μαστού.
Η μαστογραφική εικόνα του στήθους είναι ιδιαίτερη σε κάθε γυναίκα, όπως είναι και η εξωτερική εμφάνιση του.
ΕΙΔΗ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για να υποβληθεί μία γυναίκα σε έλεγχο με μαστογραφία. Ο πρώτος αφορά την περίπτωση που ο γιατρός κατά την κλινική εξέταση διαπιστώσει την ύπαρξη κάποιου προβλήματος και ζητά την μαστογραφία για να μπορέσει να αναγνωρίσει καλύτερα το τι συμβαίνει ( να θέσει διάγνωση). Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για την πραγματοποίηση μιας διαγνωστικής μαστογραφίας.
Ο δεύτερος λόγος αφορά την περίπτωση γυναίκα που δεν έχει κάποιο πρόβλημα ( σύμπτωμα), ούτε ο γιατρός ανακάλυψε κάτι ( εύρημα), αλλά πραγματοποιεί την εξέταση για την ανακάλυψη του καρκίνου σε πρωϊμότερο στάδιο. Σ΄ αυτήν την περίπτωση η εξέταση έχει καθιερωθεί να ονομάζεται προληπτική μαστογραφία.
Αν η προληπτική μαστογραφία γίνεται με οργανωμένο τρόπο και αφορά ένα μεγάλο αριθμό γυναικών μιας περιοχής ( π.χ. κράτους, νομού, συνοικίας, εργοστασίου) τότε η όλη διαδικασία χαρακτηρίζεται ως προσυμπτωματικός έλεγχος πληθυσμού ( screening). Αυτός αποτελεί την καλύτερη δυνατότητα που έχουμε σήμερα στη διάθεση μας για να διαγνώσουμε έγκαιρα τον καρκίνο του μαστού και έτσι να μειώσουμε τη θνητότητα απ’ αυτή την ασθένεια.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ
Η μαστογραφία γίνεται σε ακτινολογικά εργαστήρια που διαθέτουν το ειδικό μηχάνημα και εκπαιδευμένο προσωπικό ( τεχνικούς για τη διαδικασία της ακτινογράφησης και γιατρούς για τη μελέτη των μαστογραφιών).
Στα ακτινολογικά τμήματα των νοσοκομείων του Ε.Σ.Υ. για τη διενέργεια της εξέτασης είναι απαραίτητο ένα παραπεμπτικό από γιατρό, στο οποίο να αναφέρεται ο λόγος για την πραγματοποίηση της ( π.χ. για να ελεγχθεί μία ψηλαφητή αλλοίωση σε μία περιοχή του μαστού, για προληπτικούς λόγους).
Με την προσέλευση της γυναίκας στο ακτινολογικό εργαστήριο θα τακτοποιηθούν αρχικά οι απαραίτητες γραφειοκρατικές διαδικασίες και στη συνέχεια η γυναίκα θα οδηγηθεί στον ειδικό χώρο που γίνεται η εξέταση. Εκεί θα της ζητηθούν λεπτομέρειες από το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό της (π.χ. για το ποιο είναι πρόβλημα που αντιμετωπίζει στο μαστό της, για παλαιότερες παθήσεις ή επεμβάσεις, για την περίοδο της, για το αν στην οικογένεια υπήρχαν περιπτώσεις καρκίνων του μαστού κ.λ.π.) Επίσης, θα ερωτηθεί αν είναι έγκυος ή αν θηλάζει.
Στη συνέχεια, η γυναίκα θα οδηγηθεί στα αποδυτήρια, όπου θα γδυθεί τελείως από τη μέση και πάνω. Εκτός από τα ρούχα της, θα πρέπει να αφαιρέσει κοσμήματα ή άλλα αντικείμενα που φορά γύρω από το λαιμό της. Ο γιατρός ή o τεχνικός πoυ χειρίζεται τo μηχάνημα ( και πoυ πoλλές φoρές είναι γυναίκα), μπoρεί να ψηλαφίσει και αυτός τo στήθoς, για να πρoγραμματίσει καλύτερα τον τρόπο ακτινογράφησης στο μηχάνημα.
Μετά, ο τεχνικός θα της ζητήσει να πλησιάσει το μηχάνημα της μαστογραφίας και θα την βοηθήσει να ακoυμπήσει τoν ένα μαστό επάνω σε μία πλάκα, κάτω από την oπoία, σε ειδική θήκη, έχει τoπoθετηθεί τo ακτινoγραφικό φιλμ. Αυτή η πλάκα λέγεται ακτινογραφική τράπεζα. Σ΄ αυτήν υπάρχουν κάποιες ρυθμίσεις που επιτρέπουν να αποτυπώνονται στο φιλμ κάποια στοιχεία για το ποιος μαστός ακτινογραφείται και υπό ποία γωνία.
Στη συνέχεια, αφού ο τεχνικός καθοδηγήσει τη γυναίκα στο πως να τοποθετήσει το σώμα της πιο σωστά, ώστε όλος ο μαστός να μπορεί να ακτινογραφηθεί, θα κατεβάσει μία άλλη πλάκα, από διαφανές πλαστικό, που βρίσκεται λίγο ψηλότερα, και μ’ αυτήν θα συμπιέσει τον μαστό πάνω στην ακτινολογική τράπεζα. Με την πίεση ο μαστός απλώνεται και γίνεται πιο λεπτός, γεγονός που τον καθιστά πιο εύκολα διαπερατό από τις ακτίνες. Έτσι η εικόνα που θα προκύψει θα είναι καλύτερη και η δόση ακτινοβολίας που θα απαιτηθεί μικρότερη. Επίσης, με την πίεση αποφεύγεται η κίνηση του μαστού την στιγμή της ακτινοβόλησης, γεγονός που θα επηρέαζε αρνητικά την ποιότητα της εικόνας ( θα έβγαινε θολή, «κουνημένη», όπως συμβαίνει όταν κάποιος κουνηθεί τη στιγμή που τον φωτογραφίζουν).
Η πίεση τoυ μαστού ανάμεσα στις δύo πλάκες είναι αυτή πoυ πρoκαλεί σε oρισμένες γυναίκες μία ελαφριά δυσανεξία ή πόνo. Αυτό συμβαίνει συχνότερα στις γυναίκες με μεγάλες κύστεις ή με ευαίσθητo στήθoς. Η γυναίκα μπορεί να συνεργαστεί με τον τεχνικό και να επιτύχει την καλύτερη δυνατή λύση, έτσι ώστε ούτε αυτή να νοιώσει δυνατό πόνο, ούτε η ποιότητα της μαστογραφίας να επηρεαστεί αρνητικά.
Καθώς o μαστός είναι ακινητοποιημένος, o τεχνικός θα πάει πίσω από ένα ειδικά προστατευμένο χώρο με γυαλί ( για να μπορεί να έχει οπτική επαφή με τη γυναίκα) και θα της ζητήσει να μην κουνηθεί και να κρατήσει την αναπνοή της για λίγο. Στη συνέχεια, θα ακoυστεί o θόρυβoς πoυ κάνει τo μηχάνημα, τα λίγα δευτερόλεπτα που ακτινoβoλεί τo μαστό.
Στη συνέχεια ο τεχνικός απομακρύνει την πλάκα που συμπίεζε το στήθος ( πλάκα συμπίεσης). Σε ορισμένα μηχανήματα η άρση της πίεσης γίνεται αυτόματα, μόλις τελειώσει η ακτινοβόληση.
Κατόπιν θα τοποθετήσει ένα νέο φιλμ και θα γυρίσει το μηχάνημα κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι δύο πλάκες του , η ακτινολογική τράπεζα και η πλάκα συμπίεσης να ακινητοποιήσουν το μαστό πιάνοντας τον από λοξά – πλάγια (υπό γωνία). Στη συνέχεια ακολουθείται η ίδια διαδικασία που αναφέρθηκε προηγουμένως.
Ο τυπικός, πλήρης, μαστογραφικός έλεγχος περιλαμβάνει τη λήψη δύο εικόνων από κάθε μαστό, υπό διαφορετικές γωνίες ακτινογράφησης. Η πρώτη λήψη, όπου η ακτινογραφική τράπεζα να βρίσκεται κάτω από το μαστό και η πλάκα συμπίεσης από πάνω, προς το κεφάλι της γυναίκας, ονομάζεται κεφαλουραία ή κατά μέτωπο (face).
Η δεύτερη, όπου η ακτινογραφική τράπεζα και οι πλάκα συμπίεσης τοποθετούνται και πιέζουν το μαστό από τα πλάγια λέγεται λοξή ή profil.
Η χρονική διάρκεια για ένα πλήρη μαστογραφικό έλεγχο είναι περίπου 10 -15 λεπτά..
Σε ορισμένα μεγάλα προγράμματα προσυμπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου μπορεί αντί των δύο λήψεων να γίνει μόνο μία για κάθε μαστό. Από την άλλη, η διαγνωστική μαστογραφία συχνά απαιτεί την εκτέλεση επιπλέον λήψεων, πιο εξειδικευμένων. Αυτές οι πρόσθετες, συμπληρωματικές λήψεις, μπορεί να είναι είτε υπό άλλη γωνία ακτινοβόλησης ( κατ’ εφαπτομένη λήψη, καθαρή πλάγια λήψη), είτε εντοπιστικές (απλές ή με μεγέθυνση). Στην πρώτη περίπτωση οι πλάκες συλλαμβάνουν το μαστό υπό διαφορετική γωνία, στη δεύτερη η συμπίεση και ο τρόπος ακτινοβολίας επιτρέπουν την μεγενθυμένη απεικόνιση μίας συγκεκριμένης περιοχής.
Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας λήψης των μαστογραφιών, η γυναίκα θα ντυθεί και θα περιμένει στην αίθουσα αναμονής του εργαστηρίου, έως ότου ο τεχνικός εμφανίσει τα φιλμ.
Η εμφάνιση γίνεται μέσα σ’ ένα σκοτεινό θάλαμο ( παρόμοιο με αυτόν που χρησιμοποιούν οι φωτογράφοι). Τα φιλμ, αφού σ’ αυτά γραφούν ή τυπωθούν τα στοιχεία της ασθενούς και η ημερομηνία, τοποθετούνται σ’ ένα ειδικό μηχάνημα που τα επεξεργάζεται και τα εμφανίζει.
Η γυναίκα πρέπει να περιμένει έως ότου ο τεχνικός βεβαιωθεί ότι όλες οι μαστογραφίες βγήκαν σωστές και ο γιατρός κρίνει ότι δεν χρειάζονται πρόσθετες λήψεις.
Πολλές γυναίκες κάνουν το λάθος να ερωτούν τους τεχνικούς για το αποτέλεσμα της εξέτασης. Αν αυτοί δεν τους απαντήσουν, καταλαμβάνονται από φόβο γιατί νομίζουν πως κάτι κακό τους συμβαίνει και δεν τους το λένε. Οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν ότι οι τεχνικοί δεν είναι οι εκπαιδευμένοι να διαβάζουν μαστογραφίες, γι’ αυτό και δεν μπορούν να δώσουν σχετικές απαντήσεις. Η ανάγνωση των μαστογραφιών είναι δουλειά του εκπαιδευμένου ακτινολόγου και του γιατρού της γυναίκας.
ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Σε πολλά ακτινογραφικά εργαστήρια η έκθεση στην οποία ο ακτινολόγος καταγράφει τα ευρήματα που διαπίστωσε μελετώντας τις εικόνες της μαστογραφίας ετοιμάζεται αμέσως. Σε ορισμένα τμήματα, με υψηλό φόρτο εργασίας, αυτή είναι έτοιμη μετά από λίγες ημέρες.
Επειδή στη χώρα μας δεν υπάρχει oργανωμένo σύστημα επικoινωνίας μεταξύ των ιατρικών μoνάδων και δεν ισχύει ακόμη o θεσμός τoυ oικoγενειακoύ γιατρoύ, την έγγραφη έκθεση με τα ευρήματα της μαστoγραφίας την παίρνει στα χέρια της η ίδια η γυναίκα. Έτσι, όμως, αν θελήσει να τη διαβάσει, δεν θα την καταλάβει ή το χειρότερο θα παρανoήσει κάπoιες διατυπώσεις, αφoύ η έκθεση είναι γραμμένη στην ιατρική γλώσσα, δηλαδή σε μία γλώσσα δύσκoλα κατανοητή στoν μη ειδικό.
Αυτό το μειονέκτημα μπορεί να αμβλυνθεί αν ο γιατρός εξηγήσει στη γυναίκα , όπως οφείλει, τα αποτελέσματα της μαστογραφικής εξέτασης σε γλώσσα απλή και κατανοητή. Κάθε γυναίκα έχει δικαίωμα να ενημερώνεται πλήρως για την κατάσταση της υγείας της, γι’ αυτό δεν θα πρέπει να διστάζει να ζητά από το γιατρό της να πάρει τις απαντήσεις για τα όποια ερωτήματα έχει.
Έχει παρατηρηθεί πολλές φορές γυναίκες που παίρνουν την έκθεση της μαστογραφίας Παρασκευή απόγευμα να μην μπορούν να βρουν το γιατρό τους. Έχοντας διαβάσει την έκθεση και έχοντας παρανοήσει κάποιους όρους πέρασαν αυτές και οι οικογένειες τους ένα βασανιστικό Σαββατοκύριακο γεμάτο θλίψη και αγωνία. Αν η γυναίκα δεν είναι βέβαιη ότι θα βρει το γιατρό της, είναι καλύτερο να αποφύγει να πάρει στα χέρια της την έκθεση Παρασκευή απόγευμα!
Τα ευρήματα στη μαστογραφική εικόνα προσδιορίζονται τοπογραφικά με την αναφορά σε ποιο τεταρτημόριο βρίσκονται. Ο κάθε μαστός διαιρείται νοητά από μια κάθετη και μία οριζόντια γραμμή στο ύψος της θηλής σε τέσσερα τεταρτημόρια : το άνω και το κάτω έσω καθώς και το άνω και το κάτω έσω. Επίσης, ιδιαίτερα αναφέρεται και η περιοχή γύρω και πίσω από τη θηλή ( περιθηλαία και οπισθοθηλαία περιοχή).
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ
Πριν αποφασίσει η γυναίκα να υποβληθεί σε μία μαστογραφική εξέταση πρέπει να επιλέξει το κατάλληλο εργαστήριο με τμήμα μαστογραφίας. Η απόσταση από το σπίτι της ή το ιατρείο του γιατρού της, η ικανοποίηση από τις υπηρεσίες του σε προηγούμενες επισκέψεις, οι συστάσεις του γιατρού, οι εντυπώσεις γνωστών και φίλων και οι οικονομικές δυνατότητες της γυναίκας, αποτελούν συνήθως τις βασικές παραμέτρους για την επιλογή του καταλληλότερου γι’ αυτήν τμήματος μαστογραφίας.
Η τηλεφωνική επικοινωνία με το ακτινολογικό εργαστήριο τόσο για το κλείσιμο ραντεβού σε χρόνο που βολεύει όσο και για την απόκτηση πληροφοριών γύρω από τα γραφειοκρατικά θέματα, βοηθά σημαντικά στην αποφυγή άσκοπης ταλαιπωρίας.
Εάν η γυναίκα έχει προβλήματα κινητικότητας τα οποία απαιτούν ειδική βοήθεια για την πρόσβαση στο εργαστήριο και για την τοποθέτηση των μαστών στο μηχάνημα, θα πρέπει να γνωστοποιηθούν εκ των προτέρων κατά την τηλεφωνική επαφή, ώστε να επιβεβαιωθούν οι δυνατότητες εξυπηρέτησης και να προετοιμαστεί καλύτερα το εργαστήριο.
Αν δεν υπάρχει λόγος για άμεση διεξαγωγή της μαστογραφίας, συστήνεται να μην γίνεται αυτή λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της εμμηνόρροιας. Η πιο κατάλληλη εποχή είναι 7 – 10 ημέρες μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως.
Μέχρι τη διεξαγωγή της μαστογραφίας είναι καλό η γυναίκα να αποφεύγει να ακούει ιστορίες με δυσκολίες ή αρνητικές εμπειρίες από τη μαστογραφία που μπορούν να εξιστορούν διάφορες γνωστές ή άγνωστες κυρίες. Κατά κανόνα αναπαράγουν υπερβολικούς και αναληθείς ισχυρισμού, προκαλώντας άσκοπο άγχος στη γυναίκα.
Ορισμένοι συγγραφείς εκλαϊκευμένων άρθρων συστήνουν στις γυναίκες τη λήψη σκευασμάτων βιταμινών, ιδιαίτερα Ε, για μερικές εβδομάδες. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν έχει αποδειχθεί πως είναι χρήσιμο. Σ’ ότι αφορά την αποφυγή πόσης πολλών καφέδων ή καφεϊνούχων ποτών θεωρείται από κάποιους ότι βοηθά στο να μην πονούν οι γυναίκες με κύστεις στους μαστούς. Επίσης, καλό είναι μερικές μέρες πριν από την εξέταση η γυναίκα να απoφεύγει τα φαγητά με πoλύ αλάτι και καρυκεύματα, γιατί αυτά μπoρεί να πρoκαλέσoυν ένα ελαφρύ πρήξιμo τoυ στήθoυς.
Αν το στήθος είναι ευαίσθητο και υπάρχει φόβος ότι θα νοιώσει πόνο, η γυναίκα μπορεί να πάρει πριν ξεκινήσει για τη μαστογραφία ένα συνηθισμένο αναλγητικό ( ασπιρίνη, depon).
Πριν από την επίσκεψη στο ακτινολογικό εργαστήριο ένα καλό ζεστό μπάνιο βοηθά στο να είναι χαλαρή η γυναίκα και να έχει περισσότερη αυτοπεποίθηση.
Η γυναίκα είναι προτιμότερο να πάει για την εξέταση φορώντας ένδυμα από δύο κομμάτια ( φούστα ή παντελόνι με μπλούζα ή πουκάμισο) Αυτό είναι πρακτικό καθώς για να αποκαλυφθούν οι μαστοί δεν χρειάζεστε να μείνει γυμνή σ’ όλο το σώμα. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγει να φορά κολιέ ή άλλα κοσμήματα γύρω από το λαιμό, όπως και την επάλειψη του στήθους και της μασχάλης με με ταλκ, κολόνια και αντιϊδρωτική αποσμητική κρέμα. Όλα αυτά μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην εικόνα της μαστογραφίας.
Αν νομίζει η γυναίκα πως μπορεί να μην καταλάβετε όλα όσα θα της εξηγήσει ο γιατρός ή αν η συντροφιά θα την κάνει να αισθάνεται καλύτερα, τότε ας πάρει μαζί της κάποιο μέλος της οικογένειας της ή κάποια φίλη της που εμπιστεύεται. Αν η εξέταση γίνεται για προληπτικούς λόγους, μπορεί να κανονίσει να συμπέσει το δικό της ραντεβού μ’ εκείνο κάποιας φίλης της.
Πριν ξεκινήσει από το σπίτι θα πρέπει να σιγουρευτεί ότι έχει μαζί της όλα τα απαραίτητα έγγραφα, δηλ. το παραπεμπτικό του γιατρού και το βιβλιάριο υγείας της.
Επίσης να είναι προετοιμασμένη να δώσει με ευχέρεια όλες τις πληροφορίες που θα της ζητηθούν και στις οποίες περιλαμβάνονται τα στοιχεία:
της ταυτότητας της : ( όνομα, ηλικία, διεύθυνση, τηλεφωνικός αριθμός και το είδος της ασφάλειας.)
του γιατρού που την παραπέμπει
από το ατομικό και οικογενειακό της ιστορικό και ειδικότερα: για το αν είναι έγκυος ή θηλάζει, σε ποια φάση του κύκλου της βρίσκεται, αν έχει ενθέματα στους μαστούς.
Επίσης η γυναίκα θα ρωτηθεί και θα πρέπει να έχει μαζί της τα στοιχεία από προηγούμενες εξετάσεις, διαγνώσεις και θεραπείες. Αν είχε υποβληθεί παλαιότερα σε βιοψία ή άλλη χειρουργική επέμβαση, χρήσιμο είναι να έχει μαζί της την ιστολογική έκθεση και τα αντίστοιχα ιατρικά σημειώματα. Ιδιαίτερα αυτό ισχύει για τις παλαιότερες μαστογραφίες της. Η τοποθέτηση τους σε χρονολογική σειρά σε ειδικό ντοσιέ ή σε ξεχωριστούς φακέλους με γραμμένες επάνω τους τις ημερομηνίες εξοικονομεί χρόνο και δεν καθυστερεί τον τεχνικό ή το γιατρό να τις βρει όταν τις χρειαστεί.
Σ’ ότι αφορά το οικογενειακό ιστορικό, η γυναίκα πρέπει να δώσει πληροφορίες για οποιαδήποτε πάθηση των μαστών (ιδίως καρκίνο) είχε εμφανιστεί σε συγγενείς α’ βαθμού ( μητέρα, αδελφές).
Αν η γυναίκα δεν είναι σίγουρη ότι θα είναι για όλα καλά προετοιμασμένη, μπορεί να φτιάσει πριν από την εξέταση μια σχετική λίστα και ένα σημείωμα. Επίσης μπορεί να γράψει ένα σύντομο κατάλογο με τις ερωτήσεις που θέλει να θέσει στο γιατρό.
Αν σε εξέταση πρόκειται να υποβληθεί μία γυναίκα μεγάλης ηλικίας με προβλήματα στην οργάνωση της σκέψης της καλό είναι να βοηθηθεί από κάποια συγγενή ή φίλη της.
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ
Η γυναίκα μετά την εξέταση μπορεί να επιστρέψει αμέσως στις κανονικές δραστηριότητες της.
Επειδή στη διεξαγωγή των ιατρικών εξετάσεων δεν τηρούνται πάντοτε με ακρίβεια τα καθορισμένα χρονικά όρια, ιδίως στα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία που έχουν να αντιμετωπίσουν μεγάλο φόρτο εργασίας, είναι πρακτικό η γυναίκα να μην έχει οργανώσει εκείνη την ημέρα το ωρολόγιο πρόγραμμα της ιδιαίτερα σφικτά. Ας αφήσει ελεύθερο χρόνο μετά την ώρα που έχει καθοριστεί να γίνει η μαστογραφία και αν τελειώσει γρηγορότερα ας τον εκμεταλλευτεί αμείβοντας τον εαυτό της με μία βόλτα ( απλή ή για ψώνια) ή επισκεπτόμενη κάποια φίλη της.
Κλείστε ραντεβού με το γιατρό σας αμέσως μετά αφ’ ότου πάρετε στα χέρια σας την έκθεση της μαστογραφίας και τις μαστογραφίες.
Για την επόμενη τακτική προσυμπτωματική μαστογραφία ρωτήστε το χρόνο αναμονής που υπάρχει ( ιδίως στα πολυσύχναστα νοσοκομειακά τμήματα) και φροντίστε να κλείσετε έγκαιρα το ραντεβού ( Π.χ. αν το ακτινογραφικό τμήμα έχει κλεισμένα ραντεβού για 4 μήνες, φροντίσετε να κλείσετε το ραντεβού σας 5 μήνες νωρίτερα).
Η γυναίκα δεν θα πρέπει να διστάζει να πάρει και μία δεύτερη ιατρική γνώμη για το τι δείχνει η μαστογραφία της, ιδιαίτερα αν από αυτή προκύπτει κάτι το παθολογικό. Η δεύτερη γνώμη είναι χρήσιμη ιδιαίτερα αν πρέπει η γυναίκα να πάρει αποφάσεις για περαιτέρω διερεύνηση ή θεραπεία.
Κάθε γυναίκα που αρχίζει τον τακτικό προληπτικό έλεγχο με μαστογραφία πρέπει να φροντίσει να κρατά καλά αρχειοθετημένες τις μαστογραφίες της, όπως και οτιδήποτε σχετίζεται με την υγεία της. Η διαφύλαξη των ιατρικών ντοκουμέντων μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη κάποια στιγμή.
ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Υπερηχογράφημα
Θεωρείται εξέταση συμπληρωματική στη μαστoγραφία και είναι ιδιαίτερα ικανό στο να ξεχωρίζει αν μία μάζα είναι συμπαγής ή κυστική. Τo υπερηχoγράφημα δε χρησιμoπoιεί ακτινoβoλία, αλλά υπερήχoυς, δηλαδή ήχoυς σε πoλύ υψηλή συχνότητα, πoυ δεν μπoρoύν να γίνoυν αισθητoί από τo ανθρώπινo αυτί.
Μπoρεί δε, να εφαρμoστεί σε νέες γυναίκες, στις oπoίες η μαστoγραφία απoφεύγεται.
Μία νέα τεχνική υπερηχoγραφήματoς, τo έγχρωμo υπερηχoγράφημα, βελτιώνει σε ειδικές περιπτώσεις τη διαγνωστική ικανότητα της εξέτασης.
Το υπερηχογράφημα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την μαστογραφία στον προσυμπτωματικό έλεγχο.
Η μαγνητική τoμoγραφία
Tα τελευταία χρόνια, oλoένα και πιo συχνά χρησιμoπoιείται η μαγνητική τoμoγραφία στη διερεύνηση παθήσεων τoυ μαστoύ. Σε oρισμένες περιπτώσεις, η διαγνωστική ακρίβειά της είναι καλύτερη εκείνης της μαστoγραφίας, αλλά η πoλυπλoκότητα της διεξαγωγής της, τα συνολικά υψηλότερα ποσοστά ψευδών αποτελεσμάτων και τo υψηλό κόστoς πoυ τη συνoδεύει, καθιστoύν την ευρεία χρήση της πρoβληματική.
Ο Ευάγγελος Φιλόπουλος Χειρουργός, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας
www.cancer-society.gr